Chú thích của biên tập viên: Đã có một thời, Bitcoin khiến chúng ta kinh ngạc - một giao thức mà một học sinh trung học cũng có thể hiểu, nhưng lại có thể hỗ trợ sự vận hành của hệ thống tài chính phi tập trung toàn cầu. Và khi chúng ta nhìn lại Ethereum, "máy tính thế giới" từng được hứa hẹn, giờ đây lại bị mắc kẹt bởi sự phức tạp: từ máy ảo cồng kềnh, cơ chế đồng thuận khó bảo trì, đến các hợp đồng được biên dịch trước chồng chất, cấu trúc dữ liệu và cơ chế Gas. Đã đến lúc khởi đầu lại, để Ethereum trở lại với con đường đơn giản, không chỉ mở rộng mà còn phải dễ hiểu, dễ bảo trì và dễ xác minh.
Mục tiêu của Ethereum là trở thành sổ cái toàn cầu - nền tảng lưu giữ tài sản văn minh và ghi chép, hỗ trợ các cơ sở hạ tầng thiết yếu như tài chính, quản trị và xác thực dữ liệu có giá trị cao. Để đạt được tầm nhìn này, cần phải cân nhắc hai khả năng cốt lõi: khả năng mở rộng và tính linh hoạt.
Fusaka hard fork sẽ mang lại mức tăng gấp 10 lần cho không gian dữ liệu L2, lộ trình năm 2026 cũng dự định mở rộng tương tự cho L1. Trong khi đó, Merge đã chuyển Ethereum sang đồng thuận PoS, sự đa dạng của các khách hàng nhanh chóng được cải thiện, nghiên cứu về khả năng xác minh ZK và chống tấn công lượng tử tiếp tục được thúc đẩy, và lớp ứng dụng cũng ngày càng mạnh mẽ. Nhưng ngoài việc mở rộng và hiệu suất, còn có một nền tảng kiên cường dễ bị bỏ qua nhưng cũng quan trọng không kém: sự đơn giản của giao thức (simplicity).
Sự đơn giản chính là lá chắn tối thượng của phi tập trung
Điều khiến Bitcoin đáng kinh ngạc nhất chính là sự đơn giản tuyệt đối của giao thức của nó:
Blockchain được cấu thành từ một chuỗi các khối;
Mỗi khối được liên kết bằng băm đến khối trước đó;
Khối được xác thực qua PoW, tức là kiểm tra xem vài chữ số đầu tiên của băm có phải là 0 hay không;
Mỗi khối chứa giao dịch, giao dịch tiêu tốn đồng tiền được tạo ra từ khai thác hoặc giao dịch trước đó.
Một học sinh trung học hiểu biết về lập trình cũng có thể hoàn toàn hiểu được nguyên lý hoạt động của giao thức Bitcoin, một lập trình viên thậm chí có thể tự thực hiện khách hàng như một dự án cá nhân, sự đơn giản này mang lại những lợi ích sau:
Dễ hiểu hơn, giảm bớt rào cản nghiên cứu và phát triển, ngăn chặn việc bị "quan liêu công nghệ" thống trị;
Giảm chi phí phát triển cơ sở hạ tầng cho các giao diện như khách hàng mới, xác thực viên, công cụ, v.v.;
Giảm độ phức tạp của việc bảo trì lâu dài;
Giảm thiểu rủi ro từ các lỗ hổng bảo mật nghiêm trọng và dễ dàng xác minh tính chính xác của giao thức;
Giảm bề mặt tấn công xã hội bị thao túng bởi lợi ích đặc biệt.
Trong lịch sử, Ethereum đã không làm tốt trong lĩnh vực này, dẫn đến chi phí phát triển không cần thiết, rủi ro an ninh và văn hóa nghiên cứu bị đóng kín. Trong năm năm tới, Ethereum có tiềm năng trở nên gần như đơn giản như Bitcoin, và chúng ta có thể tiếp cận từ hai cấp độ: lớp đồng thuận và lớp thực thi.
Tầng đồng thuận đơn giản
Cơ chế đồng thuận mới trong tương lai (trước đây được gọi là chuỗi beam) tích hợp những tích lũy sâu sắc trong lý thuyết đồng thuận, ZK-SNARK, kinh tế staking trong suốt mười năm qua, với mục tiêu xây dựng một lớp đồng thuận tối ưu lâu dài và đáng kể đơn giản hóa, các biện pháp chính bao gồm:
Cơ chế chốt 3 khe (3-slot finality): loại bỏ logic phức tạp giữa slot và epoch; không còn cần các cơ chế như xáo trộn ủy ban, ủy ban đồng bộ; cơ bản có thể được viết chỉ với khoảng 200 dòng mã; có độ an toàn gần tối ưu hơn so với giao thức Gasper hiện tại.
Lựa chọn phân nhánh đơn giản hóa và cấu trúc mạng: Số lượng người xác thực hoạt động ít hơn cho phép sử dụng các quy tắc lựa chọn phân nhánh đơn giản hơn; Tập hợp STARK cho phép bất kỳ ai có thể trở thành người tập hợp mà không cần tin tưởng và thanh toán phức tạp; Cấu trúc p2p vững chắc hơn.
Đơn giản hóa logic liên quan đến trạng thái chuyển đổi: thiết kế lại cơ chế tham gia, rời bỏ, rút tiền, chuyển đổi khóa của các validator; giảm độ phức tạp của mã và diễn đạt rõ ràng hơn các hành vi quan trọng như chu kỳ chủ quan.
Lợi ích của lớp đồng thuận là độc lập hơn với việc thực thi EVM, cho phép thực hiện các nâng cấp này một cách tự do hơn. Thực sự khó khăn nằm ở việc làm đơn giản hóa lớp thực thi.
Lớp thực thi đơn giản
Tầng thực thi mới là "nơi tập trung ma thuật đen" thực sự: tập lệnh EVM phức tạp, hợp đồng biên dịch dài và khó hiểu, SELFDESTRUCT khó mở rộng, gánh nặng tương thích lịch sử quá nặng nề, vì vậy cần thay thế EVM bằng một VM đơn giản, hiệu suất cao, thân thiện với ZK nguyên bản, chẳng hạn như RISC-V, với các lợi thế sau:
Hiệu suất tăng trực tiếp 100 lần;
Kết nối liền mạch với các ngôn ngữ lập trình chính thống;
Có thể chạy natively trên hệ thống chứng minh không biết.
Cấu trúc tĩnh rõ ràng, thuận lợi cho việc kiểm toán và xác minh an ninh;
Hầu như không cần biên dịch trước hợp đồng, trong tương lai ngay cả thuật toán kháng lượng tử cũng có thể được triển khai nguyên bản.
Nhưng việc chuyển giao không phải là một "hard fork" cứng rắn, mà là cho phép các hợp đồng cũ tiếp tục chạy trên một trình thông dịch EVM, và trình thông dịch này chính là hợp đồng được viết bằng RISC-V. Giống như Apple chuyển sang chip ARM bằng Rosetta, Ethereum có thể nâng cấp máy ảo một cách không đau đớn.
Thành phần chia sẻ, xây dựng nền tảng hệ thống tinh tế hơn
Các giao thức Ethereum trong tương lai nên tích hợp nhiều "thành phần chia sẻ" hơn, hoàn toàn giảm độ phức tạp của hệ thống:
Mã sửa lỗi thống nhất: được sử dụng cho việc lấy mẫu khả dụng của dữ liệu, lưu trữ lịch sử, tăng tốc phát sóng P2P, tránh thiết kế lặp lại;
Định dạng tuần tự hóa thống nhất (SSZ): Tương tự như ABI hiện tại, tương thích tốt nhưng hiệu quả hơn, thuận lợi cho việc tách rời L2;
Cấu trúc cây trạng thái thống nhất (cây nhị phân): Thích hợp hơn cho chứng minh ZK, nhanh hơn, đơn giản hơn.
Điều này có nghĩa là nền tảng Ethereum không còn được cấu thành từ "các thỏa hiệp vá víu" nữa, mà thực sự được xây dựng bằng "khối giao thức" dựa trên thẩm mỹ kỹ thuật.
Đi đến điểm phức tạp cuối cùng là thời điểm tốt nhất để bắt đầu đơn giản hóa.
Sự đơn giản trong nhiều khía cạnh tương tự như sự phi tập trung, đều là giá trị thượng nguồn dẫn đến tính đàn hồi của hệ thống. Để thực sự coi trọng sự đơn giản, cần có sự thay đổi văn hóa, lợi ích của nó thường khó được định lượng ngay lập tức, trong khi chi phí từ việc từ bỏ các chức năng hào nhoáng và nỗ lực thêm thì lập tức trở nên rõ ràng. Nhưng theo thời gian, giá trị của sự đơn giản sẽ dần dần được thể hiện, Bitcoin là ví dụ tốt nhất.
Lấy cảm hứng từ tư duy của tinygrad, thiết lập mục tiêu tối đa về số dòng mã đồng thuận cho quy định lâu dài của Ethereum, nhằm giảm độ phức tạp của các đường dẫn đồng thuận gần với mức đơn giản của Bitcoin. Các quy tắc lịch sử liên quan sẽ được giữ lại, nhưng nên được tách biệt ra khỏi các đường dẫn không đồng thuận. Đồng thời, thiết kế tổng thể nên tuân theo nguyên tắc "ưu tiên lựa chọn giải pháp đơn giản hơn", nghiêng về việc đóng gói cục bộ thay vì phức tạp hệ thống, ưu tiên chọn các lựa chọn kiến trúc có thuộc tính rõ ràng và có thể xác minh.
Nội dung chỉ mang tính chất tham khảo, không phải là lời chào mời hay đề nghị. Không cung cấp tư vấn về đầu tư, thuế hoặc pháp lý. Xem Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm để biết thêm thông tin về rủi ro.
Vitalik bài viết mới: Trở về sự đơn giản, tương lai của Ethereum không cần phải phức tạp như vậy
*Tiêu đề gốc: *Đơn giản hóa L1
Tác giả gốc: Vitalik Buterin
Biên dịch: Asher（**@Asher_ 0210 ）
Chú thích của biên tập viên: Đã có một thời, Bitcoin khiến chúng ta kinh ngạc - một giao thức mà một học sinh trung học cũng có thể hiểu, nhưng lại có thể hỗ trợ sự vận hành của hệ thống tài chính phi tập trung toàn cầu. Và khi chúng ta nhìn lại Ethereum, "máy tính thế giới" từng được hứa hẹn, giờ đây lại bị mắc kẹt bởi sự phức tạp: từ máy ảo cồng kềnh, cơ chế đồng thuận khó bảo trì, đến các hợp đồng được biên dịch trước chồng chất, cấu trúc dữ liệu và cơ chế Gas. Đã đến lúc khởi đầu lại, để Ethereum trở lại với con đường đơn giản, không chỉ mở rộng mà còn phải dễ hiểu, dễ bảo trì và dễ xác minh.
Mục tiêu của Ethereum là trở thành sổ cái toàn cầu - nền tảng lưu giữ tài sản văn minh và ghi chép, hỗ trợ các cơ sở hạ tầng thiết yếu như tài chính, quản trị và xác thực dữ liệu có giá trị cao. Để đạt được tầm nhìn này, cần phải cân nhắc hai khả năng cốt lõi: khả năng mở rộng và tính linh hoạt.
Fusaka hard fork sẽ mang lại mức tăng gấp 10 lần cho không gian dữ liệu L2, lộ trình năm 2026 cũng dự định mở rộng tương tự cho L1. Trong khi đó, Merge đã chuyển Ethereum sang đồng thuận PoS, sự đa dạng của các khách hàng nhanh chóng được cải thiện, nghiên cứu về khả năng xác minh ZK và chống tấn công lượng tử tiếp tục được thúc đẩy, và lớp ứng dụng cũng ngày càng mạnh mẽ. Nhưng ngoài việc mở rộng và hiệu suất, còn có một nền tảng kiên cường dễ bị bỏ qua nhưng cũng quan trọng không kém: sự đơn giản của giao thức (simplicity).
Sự đơn giản chính là lá chắn tối thượng của phi tập trung
Điều khiến Bitcoin đáng kinh ngạc nhất chính là sự đơn giản tuyệt đối của giao thức của nó:
Một học sinh trung học hiểu biết về lập trình cũng có thể hoàn toàn hiểu được nguyên lý hoạt động của giao thức Bitcoin, một lập trình viên thậm chí có thể tự thực hiện khách hàng như một dự án cá nhân, sự đơn giản này mang lại những lợi ích sau:
Trong lịch sử, Ethereum đã không làm tốt trong lĩnh vực này, dẫn đến chi phí phát triển không cần thiết, rủi ro an ninh và văn hóa nghiên cứu bị đóng kín. Trong năm năm tới, Ethereum có tiềm năng trở nên gần như đơn giản như Bitcoin, và chúng ta có thể tiếp cận từ hai cấp độ: lớp đồng thuận và lớp thực thi.
Tầng đồng thuận đơn giản
Cơ chế đồng thuận mới trong tương lai (trước đây được gọi là chuỗi beam) tích hợp những tích lũy sâu sắc trong lý thuyết đồng thuận, ZK-SNARK, kinh tế staking trong suốt mười năm qua, với mục tiêu xây dựng một lớp đồng thuận tối ưu lâu dài và đáng kể đơn giản hóa, các biện pháp chính bao gồm:
Lợi ích của lớp đồng thuận là độc lập hơn với việc thực thi EVM, cho phép thực hiện các nâng cấp này một cách tự do hơn. Thực sự khó khăn nằm ở việc làm đơn giản hóa lớp thực thi.
Lớp thực thi đơn giản
Tầng thực thi mới là "nơi tập trung ma thuật đen" thực sự: tập lệnh EVM phức tạp, hợp đồng biên dịch dài và khó hiểu, SELFDESTRUCT khó mở rộng, gánh nặng tương thích lịch sử quá nặng nề, vì vậy cần thay thế EVM bằng một VM đơn giản, hiệu suất cao, thân thiện với ZK nguyên bản, chẳng hạn như RISC-V, với các lợi thế sau:
Nhưng việc chuyển giao không phải là một "hard fork" cứng rắn, mà là cho phép các hợp đồng cũ tiếp tục chạy trên một trình thông dịch EVM, và trình thông dịch này chính là hợp đồng được viết bằng RISC-V. Giống như Apple chuyển sang chip ARM bằng Rosetta, Ethereum có thể nâng cấp máy ảo một cách không đau đớn.
Thành phần chia sẻ, xây dựng nền tảng hệ thống tinh tế hơn
Các giao thức Ethereum trong tương lai nên tích hợp nhiều "thành phần chia sẻ" hơn, hoàn toàn giảm độ phức tạp của hệ thống:
Điều này có nghĩa là nền tảng Ethereum không còn được cấu thành từ "các thỏa hiệp vá víu" nữa, mà thực sự được xây dựng bằng "khối giao thức" dựa trên thẩm mỹ kỹ thuật.
Đi đến điểm phức tạp cuối cùng là thời điểm tốt nhất để bắt đầu đơn giản hóa.
Sự đơn giản trong nhiều khía cạnh tương tự như sự phi tập trung, đều là giá trị thượng nguồn dẫn đến tính đàn hồi của hệ thống. Để thực sự coi trọng sự đơn giản, cần có sự thay đổi văn hóa, lợi ích của nó thường khó được định lượng ngay lập tức, trong khi chi phí từ việc từ bỏ các chức năng hào nhoáng và nỗ lực thêm thì lập tức trở nên rõ ràng. Nhưng theo thời gian, giá trị của sự đơn giản sẽ dần dần được thể hiện, Bitcoin là ví dụ tốt nhất.
Lấy cảm hứng từ tư duy của tinygrad, thiết lập mục tiêu tối đa về số dòng mã đồng thuận cho quy định lâu dài của Ethereum, nhằm giảm độ phức tạp của các đường dẫn đồng thuận gần với mức đơn giản của Bitcoin. Các quy tắc lịch sử liên quan sẽ được giữ lại, nhưng nên được tách biệt ra khỏi các đường dẫn không đồng thuận. Đồng thời, thiết kế tổng thể nên tuân theo nguyên tắc "ưu tiên lựa chọn giải pháp đơn giản hơn", nghiêng về việc đóng gói cục bộ thay vì phức tạp hệ thống, ưu tiên chọn các lựa chọn kiến trúc có thuộc tính rõ ràng và có thể xác minh.